ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ପଥର କୁହାଯାଏ ଓ ଏହାକୁ ପୂଜା କରି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରାଯାଏ । ଶାଳଗ୍ରାମ ପଥର ନେପାଳର ମୁକ୍ତିନାଥ ଓ କଲି ଗଣ୍ଡକୀ ନଦୀରେ ହିଁ ମିଳିଥାଏ, ଏବଂ ଏହା ୩୩ ପ୍ରକାର ହୋଇଥାଏ । ଏହି ୩୩ ପ୍ରକାର ଶାଳଗ୍ରାମରୁ ୨୪ପ୍ରକାର ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ୨୪ ପ୍ରକାର ଅବତାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ଆମେ ପାଳନ କରୁଥିବା ୨୪ଟି ଏକାଦଶୀକୁ ଏହି ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଦର୍ଶାଇ ଥାଏ ।
ଶାସ୍ତ୍ରାନୁଯାଇ ଶାଳଗ୍ରାମର ଆକାର ଉପରେ ନିର୍ଭର ହୁଏ ଯେ ଏହା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର କେଉଁ ଅବତାର ହୋଇଥାଏ ।
ଯଦି ଶାଳଗ୍ରାମର ଆକାର ମାଛ ପରି ହୋଇଥାଏ ତେବେ ଏହା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ମତ୍ସ୍ୟ ଅବତାରର ପ୍ରତୀକ ହୋଇଥାଏ । ଶାଳଗ୍ରାମର ଆକାର ଗୋଲ୍ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ଏହା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଗୋପାଳ ରୂପ ମନାଯାଏ । ସେହିପରି ଶାଳଗ୍ରାମର ଆକାର କଇଁଛ ପରି ହୋଇଥାଏ ତେବେ ଏହା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର କଚ୍ଛପ ରୂପ ଓ କୂର୍ମ ଅବତାରର ପ୍ରତୀକ ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଦେବୀ ତୁଲସୀଙ୍କ ସ୍ଵାମୀ ବୋଲି ମନାଯାଏ । ଏହି ଶାଳଗ୍ରାମରେ ଚକ୍ର ଚିହ୍ନ, ରେଖା ଚିହ୍ନ ଥାଏ ଏହା ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଅନ୍ୟ ଅବତାର ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବଂଶର ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଲୋକମାନେ ବିଧି ବିଧାନରେ ଦେବୀ ତୁଳସୀଙ୍କୁ ଶାଳଗ୍ରାମ ସହିତ ବିବାହ କରାଇଥାନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଦେବୀ ତୁଳସୀଙ୍କ ସ୍ଵାମୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା କିପରି ଶାଳଗ୍ରାମର ପୂଜା କରିବା ଉଚିତ୍ । ଏହାକୁ ପୂଜା କରିବା ପାଇଁ କିଛି ନିୟମ ପାଳନ କରି ସାବଧାନତା ପୂର୍ବକ ପୂଜା କରିବା ଦରକାର ।
ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ପୂଜା କରିବା ପାଇଁ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ ପଞ୍ଚାମୃତରେ ସ୍ନାନ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହା ପରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ଉପରେ ଚନ୍ଦନ ଲଗାଇ ଏକ ତୁଳସୀ ପତ୍ର ରଖନ୍ତୁ । ତୁଳସୀ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ବୋଲି ମନାଯାଏ । ସେଥିପାଇଁ ଯେତେବେଳେ ପୂଜା କରାଯାଏ ତୁଲସୀ ପତ୍ର ଚଢାଯାଇ ଥାଏ । ଏହାପରେ ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଫୁଲ ଅର୍ପିତ କରି ପୂଜା କରନ୍ତୁ ।
ଶାଳଗ୍ରାମ ସହିତ ଜଡିତ କିଛି ବିଶେଷ ମହତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଦେଶ –
ବିଦ୍ଵାନ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଘରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଶାଳଗ୍ରାମ ରଖିବା ଉଚିତ୍ । ତେଣୁ ଘରେ ଏକରୁ ଅଧିକ ଶାଳଗ୍ରାମ ରଖନ୍ତୁ ନାହିଁ ।
ଶାଳଗ୍ରାମକୁ କେବଳ ମନ୍ଦିରରେ ହିଁ ରଖିବା ଉଚିତ୍ ଓ ଏହାକୁ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ନିକଟରେ ହିଁ ସ୍ଥାପିତ କରିବା ଉଚିତ୍ ।
ଏହାକୁ ଏକ ନାଲି ରଙ୍ଗର ବସ୍ତ୍ର ଉପରେ ହିଁ ରଖନ୍ତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ପୂଜା କରନ୍ତୁ ।
ଏହାକୁ ପୂଜା କରିଲେ କିପ୍ରକାର ଲାଭ ମିଳେ-
କୁହାଯାଏ କି ଏହାକୁ ପୂଜା କରିଲେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଥାନ୍ତି ଓ ନିଜର ସବୁ ମନସ୍କାମନା ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ ।
ଯେଉଁ ଗୃହରେ ସର୍ବଦା ଶାଳଗ୍ରାମ ପୂଜା ହୁଏ ସେହି ଘରେ ସର୍ବଦା ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବାସ କରନ୍ତି ଓ କେବେ ମଧ୍ୟ ଧନର ଅଭାବ ହୁଏ ନାହିଁ ।
ସ୍ଵଛ ମନରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ପୂଜା କରିଲେ ସବୁ ପାପ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଓ ଏହି ପାପରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବେ ।
ଏହି ଶାଳଗ୍ରାମ ପୂଜା କରିଲେ ନିଜର କ୍ରୋଧଭାବ ଦୂର ହୋଇ ମନରେ ଶାନ୍ତି ମିଳେ ।
ଏହି ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ଘରେ ରଖି ପୂଜା କରିଲେ ନକରାତ୍ମକ ଊର୍ଜା ଦୂର ହୋଇଯାଏ ଓ ପରିବାରରେ ଶାନ୍ତିଭାବ ଦେଖା ଦିଏ ।